HỌC TẬP VÀ LÀM THEO TẤM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH HỌC TẬP VÀ LÀM THEO TẤM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH

THỰC HIỆN NGHIÊM NGUYÊN TẮC TẬP TRUNG DÂN CHỦ - NHÂN TỐ CỐT LÕI BẢO ĐẢM XÂY DỰNG ĐẢNG TRONG SẠCH VỮNG MẠNH, BẢO VỆ VỮNG CHẮC NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG

Publish date 30/05/2024 | 15:21 | View Count: 495

1. Thể loại: Tạp chí điện tử

news-relate

2. Tóm tắt: Để Đảng ta luôn phát huy được sức mạnh đoàn kết thống nhất, luôn giữ vững được vai trò lãnh đạo đối với đất nước, thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới, đặc biệt trong điều kiện tình hình thế giới có nhiều biến động phức tạp khó lường hiện nay, đòi hỏi Đảng phải khắc phục những nhận thức lệch lạc trong Đảng về nguyên tắc tập trung dân chủ, tuân thủ triệt để, vận dụng đúng đắn nguyên tắc tập trung dân chủ vào công tác xây dựng chỉnh đốn Đảng. Thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ chính là nhân tố cốt lõi đảm bảo xây dựng Đảng luôn trong sạch, vững mạnh, đoàn kết, thống nhất trong tư tưởng và hành động; bảo vệ vững chắc nên tảng tư tưởng của Đảng.

3. Từ khóa: Nguyên tắc tập trung dân chủ

Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ vĩ đại của giai cấp công nhân và của dân tộc Việt nam sáng lập, giáo dục, rèn luyện. Từ khi ra đời đến nay, Đảng ta luôn trung thành tuyệt đối và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào điều kiện hoàn cảnh cụ thể của cách mạng Việt nam để xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, lãnh đạo toàn dân tộc vượt qua mọi khó khăn, thử thách, đưa cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Trong các nguyên lý về xây dựng Đảng, Đảng ta đặc biệt coi trọng đến việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ. Đây là nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của Đảng.

Vậy, nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng là gì? Tại sao nói: “Thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ là nhân tố cốt lõi bảo đảm xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng”? Việc vận dụng trong thực tiễn đạt hiệu quả như thế nào? Bài viết sẽ tập trung đi sâu phân tích và trình bày những vấn đề nêu trên, cụ thể như sau:

I. Nguyên tắc tập trung dân chủ

Theo Điều lệ Đảng, Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức theo nguyên tắc tập trung dân chủ: nội dung cơ bản của nguyên tắc đó là:

1. Cơ quan lãnh đạo các cấp của Đảng đều do bầu cử lập ra.

2. Cơ quan lãnh đạo các cấp của Đảng thực hiện nguyên tắc lãnh đạo tập thể, cá nhân phụ trách.

3. Ban Chấp hành Đảng bộ các cấp báo cáo và chịu trách nhiệm về hoạt động của mình trước đại hội cùng cấp, trước ban chấp hành đảng bộ cấp trên và cấp dưới; định kỳ thông báo tình hình hoạt động của mình đến các tổ chức đảng trực thuộc, thực hiện nghiêm túc chế độ tự phê bình và phê bình.

4. Nghị quyết của Đảng phải được chấp hành nghiêm chỉnh. Thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên, cá nhân phục tùng tổ chức, các tổ chức trong toàn Đảng phục tùng Đại hội đại biểu toàn quốc, Hội nghị đại biểu toàn quốc và Ban Chấp hành Trung ương.

5. Nghị quyết của các cơ quan lãnh đạo của Đảng phải được biểu quyết với sự tán thành của trên một nửa số thành viên trong cơ quan đó. Trước khi biểu quyết, các đảng viên được phát biểu hết ý kiến của mình. Đảng viên có ý kiến thuộc về thiểu số được quyền bảo lưu và báo cáo lên cấp ủy cấp trên cho đến Đại hội đại biểu toàn quốc, song phải chấp hành nghiêm chỉnh nghị quyết, không được truyền bá ý kiến trái với nghị quyết của Đảng. Cấp ủy có thẩm quyền nghiên cứu xem xét ý kiến đó, nếu thấy thực tiễn chứng minh là đúng thì tiếp thu. Tổ chức đảng không được phân biệt đối xử với đảng viên có ý kiến thuộc về thiểu số.

6. Tổ chức đảng cấp dưới được quyền quyết định các vấn đề thuộc phạm vi quyền hạn của mình, song không được trái với đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và nghị quyết của cấp trên”.

Như vậy, các cơ quan lãnh đạo của Đảng đều do bầu cử lập ra và hoạt động theo nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, thực hiện chế độ báo cáo định kỳ, thông báo tình hình hoạt động của mình đến các tổ chức đảng trực thuộc; thực hiện nghiêm túc chế độ tự phê bình và phê bình. Đảng viên có ý kiến thuộc về thiểu số được bảo lưu, song phải chấp hành nghiêm chỉnh nghị quyết của Đảng. Đồng thời trong Đảng luôn duy trì kỷ luật nghiêm ngặt và thống nhất đối với toàn thể đảng viên, là phục tùng ý chí và nghị quyết Đảng.

II. Tại sao nói: “Thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ là nhân tố cốt lõi bảo đảm xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng

Gần đây, các thế lực thù địch ra sức chĩa mũi nhọn công kích vào nguyên tắc tập trung dân chủ càng cho ta thấy rõ hơn vị trí, vai trò cực kỳ quan trọng của nguyên tắc tập trung dân chủ. Vì vậy, để Đảng ta luôn luôn phát huy được sức mạnh đoàn kết thống nhất, luôn giữ vững được vai trò lãnh đạo đối với đất nước, thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới, đặc biệt trong điều kiện tình hình thế giới có nhiều biến động phức tạp khó lường hiện nay, đòi hỏi Đảng phải khắc phục những nhận thức lệch lạc trong Đảng về nguyên tắc tập trung dân chủ, tuân thủ triệt để, vận dụng đúng đắn nguyên tắc vào công tác xây dựng chỉnh đốn Đảng.

Thứ nhất, tập trung dân chủ là yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn khách quan trong tổ chức và hoạt động của Đảng

Đảng là đội tiên phong, bộ tham mưu chiến đấu, là tổ chức chính trị cao nhất của giai cấp công nhân - là giai cấp do địa vị của mình trong nền sản xuất xã hội, từ khi ra đời và trong suốt quá trình hoạt động, luôn gắn liền với nền sản xuất công nghiệp. Chính yêu cầu của nền sản xuất công nghiệp đã từng bước tôi luyện cho giai cấp công nhân có những thuộc tính cơ bản như tính tập trung hoá cao độ, ý thức, trình độ tổ chức chặt chẽ, tính kỷ luật hết sức nghiêm minh. Cũng chính từ môi trường đó, đã nảy sinh ra tư tưởng đoàn kết, hợp tác, dân chủ, tập thể, tương trợ lẫn nhau để cùng sản xuất ra một sản phẩm, cùng chung sức, chung lòng đấu tranh đòi quyền lợi chính đáng của mình. Hơn nữa, trong cuộc đấu tranh để tự giải phóng mình, giai cấp vô sản phải đương đầu với một kẻ thù giai cấp có tổ chức, có bộ máy Nhà nước hùng hậu, có sự liên minh quốc tế - đó là giai cấp tư sản. Muốn chiến thắng nó, giai cấp vô sản phải được tổ chức lại, phải có sự đoàn kết thống nhất. Từ yêu cầu khách quan của nền sản xuất công nghiệp và đấu tranh giai cấp, tính tập trung và tính dân chủ trong giai cấp công nhân được hình thành và phát triển. Chính vì vậy, Đảng của giai cấp vô sản phải là người tiêu biểu cho đoàn kết thống nhất, tập trung dân chủ trong Đảng là tất yếu khách quan.

Các nhà sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học và Đảng của giai cấp vô sản ngay từ đầu và trong suốt quá trình tổ chức, xây dựng và hoạt động của mình đã luôn thấm nhuần sâu sắc tinh thần tập trung dân chủ, kiên quyết đấu tranh chống những khuynh hướng cơ hội, xét lại về mặt tổ chức và thực hiện nguyên tắc Tập trung dân chủ trong Đảng. C. Mác và Ph. Ăngghen đã nêu lên những tư tưởng cơ bản về tổ chức và hoạt động của Đảng Cộng sản. Hai ông đã đưa tư tưởng về xây dựng một Đảng vô sản trên cơ sở nguyên tắc tập trung dân chủ vào Điều lệ của Liên đoàn những người cộng sản (năm 1847), Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản (năm 1848), và các văn kiện của Hội liên hiệp công nhân quốc tế (năm 1864). Đó là, Đảng Cộng sản phải là một tổ chức độc lập mang bản chất giai cấp công nhân rõ rệt, “Đảng công nhân phải hành động sao cho thật có tổ chức, thật thống nhất, thật độc lập nhất, nếu như nó không muốn... lại bị giai cấp tư sản lợi dụng và phải bám đuôi nó mà lê đi”. V.I. Lênin đã kế thừa và phát triển, khái quát lên thành nguyên tắc Tập trung dân chủ. Thuật ngữ này (tập trung dân chủ) được nêu lên lần đầu tiên với tư cách là một nguyên tắc chính thức - nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng Cộng sản - tại Hội nghị Tammécpho của những người Bôn sê vích năm 1905. Nghị quyết của Hội nghị nêu rõ: Thừa nhận nguyên tắc tập trung dân chủ là một nguyên tắc không thể tranh cãi được. Nguyên tắc tập trung dân chủ theo Lênin là nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và sinh hoạt Đảng. Không tuân thủ nguyên tắc này thì không còn là một Đảng Mác - xít nữa.

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, nguyên tắc tập trung dân chủ được hiểu là, “tập thể lãnh đạo là dân chủ, cá nhân phụ trách là tập trung. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tức là dân chủ tập trung”; và theo đó, “lãnh đạo không tập thể, thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc. Phụ trách không do cá nhân, thì sẽ đi đến tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ. Kết quả cũng là hỏng việc. Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách cần phải luôn luôn đi đôi với nhau”. Cho nên, Tập trung dân chủ là nguyên tắc cốt lõi chỉ đạo xuyên suốt quá trình xây dựng, tổ chức, sinh hoạt và hoạt động lãnh đạo của một Đảng Cộng sản nói chung, Đảng Cộng sản Việt Nam nói riêng; đồng thời, chi phối các nguyên tắc khác, để xây dựng Đảng thành một tổ chức thống nhất, chặt chẽ, kỷ luật; bảo đảm Đảng luôn thống nhất trong tư tưởng và hành động.

Được xây dựng, tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc một Đảng Mácxít Lêninnit chân chính, Đảng Cộng sản Việt Nam lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản; trong đó, thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên, cá nhân phục tùng tổ chức; các tổ chức đảng trong toàn Đảng phục tùng Đại hội đại biểu toàn quốc, Ban Chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trọng và kiên trì thực hiện nguyên tắc Tập trung dân chủ. Trong công tác lãnh đạo và chỉ đạo thực tiễn, Đảng “luôn luôn nắm vững lãnh đạo tập thể là nguyên tắc lãnh đạo cao nhất của Đảng, đồng thời kết hợp với phân công phụ trách. Đảng chống mọi hiện tượng phân tán, cục bộ, địa phương chủ nghĩa, tự do vô kỷ luật cũng như chống mọi hiện tượng tập trung quan liêu, sự vụ, gia trưởng, độc đoán, coi thường tập thể, coi thường cấp dưới” để thống nhất trong tư tưởng và hành động; để “Đảng ta tuy nhiều người, nhưng khi tiến đánh thì chỉ như một người” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy lúc sinh thời.

Thứ hai, nguyên tắc tập trung dân chủ phản ánh thuộc tính bản chất của giai cấp công nhân

Nguyên tắc tập trung dân chủ thể hiện sự thống nhất của hai thành tố tập trung và dân chủ. Sự thống nhất đó được quy định bởi những nhân tố khách quan của cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân và bởi việc Đảng cộng sản phải lãnh đạo cuộc đấu tranh đó đến thắng lợi cuối cùng.

Tập trung nhằm tạo sự thống nhất về mục tiêu, lý tưởng, quan điểm, đường lối, về tổ chức và hành động toàn Đảng làm cho Đảng thống nhất về tư tưởng và hành động, tạo sự thống nhất từ trên xuống dưới, có sự hiệp đồng, phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức đảng và đảng viên. Tập trung trên cơ sở dân chủ là tập trung trên cơ sở trí tuệ, sức mạnh của đa số mà thiểu số phải phục tùng khác với tập trung quyền lực của thiểu số giai cấp bóc lột bắt đa số quần chúng nhân dân lao động phải thực hiện.

Dân chủ trong Đảng chính là thực hành quyền làm chủ của đảng viên, là sự tham gia tích cực của toàn thể đảng viên vào công việc của Đảng một cách trực tiếp hay thông qua những đại biểu của họ vào việc vạch đường lối, chính sách, vào việc thành lập các cơ quan lãnh đạo của Đảng. Dân chủ theo nguyên tắc tập trung dân chủ là dân chủ có lãnh đạo, có mục đích và hướng tới sự tập trung, nó trái với dân chủ cực đoan, dân chủ vô chính phủ. Mọi hoạt động lãnh đạo của Đảng phải trên cơ sở tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Hồ Chí Minh đã nói: “tập thể lãnh đạo là dân chủ, cá nhân phụ trách là tập trung, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách tức là dân chủ, tập trung…”, nó khác với dân chủ tràn lan, không giới hạn, dân chủ hình thức.

III. Thực tiễn hoạt động tại Đảng bộ phường Cát Linh

Trên cơ sở bám sát sự chỉ đạo của Quận ủy, các Chương trình công tác năm và tình hình thực tiễn của Phường, Ban Chấp hành Đảng bộ phường đã tập trung lãnh đạo quán triệt, triển khai các Chỉ thị, Nghị quyết của Trung ương, Thành ủy và Quận ủy, chỉ đạo sâu sát, quyết liệt cả hệ thống chính trị phường thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ chính trị có trọng tâm, trọng điểm. Thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành. Tạo mọi điều kiện để mỗi cá nhân, thành viên được phát biểu ý kiến của mình trước khi đưa ra biểu quyết...

Toàn Đảng bộ phường đã phát huy tinh thần đoàn kết, trách nhiệm, chủ động tập trung triển khai thực hiện đồng bộ, toàn diện các nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên và kịp thời chỉ đạo, giải quyết tốt các nhiệm vụ đột xuất, phát sinh. Lãnh đạo thực hiện tốt nhiệm vụ; đảm bảo an sinh xã hội và ổn định đời sống của Nhân dân; an ninh chính trị được giữ vững, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm.

Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, công tác tổ chức, công tác kiểm tra, giám sát, công tác tuyên truyền, vận động quần chúng tiếp tục được triển khai tích cực. Hoạt động của MTTQ và các đoàn thể đã phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân, tích cực tham gia góp phần hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chung của Phường.

Tổ chức quán triệt, triển khai học tập, nghiên cứu bài viết “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng; bài viết “Tự hào và tin tưởng dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, quyết tâm xây dựng một nước Việt Nam ngày càng giàu mạnh, văn minh, văn hiến và anh hùng” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng; tác phẩm Xây dựng và phát triển nền đối ngoại, ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại mang đậm bản sắc “cây tre Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Trong toàn Đảng bộ, những vấn đề cơ bản, quan trọng (chủ trương, nghị quyết của tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị về thực hiện nhiệm vụ chính trị; công tác cán bộ,…) đều được dân chủ thảo luận theo phạm vi, quyền hạn được xác định. Quyết định của Đảng ủy được quyết định theo đa số và ý kiến thiểu số vẫn được bảo lưu để trình cấp trên xem xét, nhưng khi nghị quyết đã ban hành, thì mọi đảng viên đều đồng lòng thực hiện. Trong Đảng bộ, các cấp uỷ đều thực hiện sự lãnh đạo tập thể đi đôi với tăng cường trách nhiệm cá nhân; “mọi cấp uỷ viên có quyền và có trách nhiệm phát biểu ý kiến, tranh luận thẳng thắn, tham gia các quyết định của cấp uỷ. Chống mọi biểu hiện độc đoán, gia trưởng, áp đặt ý kiến cá nhân, hoặc nể nang, né tránh”.

Trong công tác lãnh đạo và chỉ đạo thực hiện, Đảng ủy xác định tập thể lãnh đạo với cá nhân phụ trách có mối quan hệ chặt chẽ với nhau; trong đó, "tập thể lãnh đạo không phủ nhận trách nhiệm cá nhân, trái lại phải trên cơ sở phát huy đầy đủ trách nhiệm cá nhân. Mọi cá nhân trên cương vị của mình phải chủ động đóng góp ý kiến với tập thể để tập thể có được quyết định chính xác, và dám chịu trách nhiệm trong việc chấp hành các nghị quyết của tập thể, dám tự phê bình và thành khẩn nhận khuyết điểm của mình trong việc chấp hành các nghị quyết ấy”.

Theo đó, từ Đảng ủy phường đến chi bộ cơ sở đều “thực hiện chế độ tập thể lãnh đạo đi đôi với phát huy tính chủ động, sáng tạo và trách nhiệm của cá nhân, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu”; đồng thời, luôn có cơ chế để nguyên tắc tập trung dân chủ được thực hiện nghiêm trên tinh thần “thực hiện triệt để nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách trong cấp uỷ. Tạo mọi điều kiện cần thiết để mỗi cấp uỷ viên có thể tham gia đầy đủ vào việc bàn bạc, quyết định các chủ trương; định rõ nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm cụ thể của từng người”, nhằm “tránh lối cá nhân độc đoán chuyên quyền” hoặc “tránh lối ỷ lại vào tập thể, sợ trách nhiệm” mà không dám quyết đoán khi cần phải ra quyết định. Đồng thời, việc phát triển và mở rộng dân chủ luôn đi đôi với tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung thống nhất của cấp ủy và giữ nghiêm kỷ cương, kỷ luật trong toàn Đảng bộ.

Trên cơ sở quán triệt thực hiện nghiêm ngặt nguyên tắc tập trung dân chủ, Đảng ủy phường đã lãnh đạo, chỉ đạo có hiệu quả các nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng…Đảng bộ phương liên tục đạt Trong sạch vững mạnh tiêu biểu, kinh tế - xã hội phát triển, ngân sách năm sau thu cao hơn năm trước, an ninh quốc phòng được giữ vững, đời sống nhân dân không ngừng nâng cao, an sinh xã hội được đảm bảo,…

IV. Kết luận

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ Trung ương do dân cử ra. Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”…

Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội năm 1991 và Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) khẳng định mục tiêu xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do nhân dân làm chủ; xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Vì thế, có thể khẳng định chắc chắn rằng: Thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ chính là nhân tố cốt lõi đảm bảo xây dựng Đảng luôn trong sạch, vững mạnh, đoàn kết, thống nhất trong tư tưởng và hành động; bảo vệ vững chắc nên tảng tư tưởng của Đảng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. C.Mác và Ph.Ăngghen: Tuyển tập, Nxb. Sự thật.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, XIII Nxb.Chính trị quốc gia Sự thật.

4. Hồ Chí Minh: Toàn tập (Tập 5, Tập 6, Tập 8).

5. V.I.Lênin: Toàn tập (Tập 36), Nxb. Chính trị quốc gia 5.

Một số hình ảnh minh họa